ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ပထမဆုံးေသာ ကုလသမဂၢအဆင့္ တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ျပတ္သားေသာ သႏၷိ႒ာန္မ်ားခ်မွတ္ရမည္

• ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ယခုတစ္ပတ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ အဆင့္ျမင့္ထိပ္သီးစည္းေဝးပြဲတစ္ပြဲကို က်င္းပၿပီး နယူးေယာက္၌ ေတြ႕ဆုံေဆြးေႏြးေနၾကသည္။
• တီဘီေရာဂါသည္ ကမာၻ႔ေသဆုံးမႈအမ်ားဆုံး ကူးစက္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ၂၀၁၇ခုႏွစ္တြင္ လူေပါင္း၁.၆သန္းေသဆုံးခဲ့ေသာ္လည္း ထိုေရာဂါကိုတိုက္ဖ်က္ရန္အတြက္ သုံးစြဲေငြမွာ သိသိသာသာႀကီးေလ်ာ့က်လာခဲ့သည္။
• နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕သည္ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးတြင္တက္ေရာက္ေနေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို တီဘီေရာဂါ ရွာေဖြစစ္ေဆးမႈ၊ ကုသမႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္ရန္ႏွင့္ အရင္းအျမစ္မ်ားပိုမိုခ်ထားေပးရန္အတြက္ အေရးတႀကီး ပန္ၾကားလိုက္သည္။

နယူးေယာက္၊ စက္တင္ဘာ၂၅ရက္။ ။ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ယခုတစ္ပတ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ အဆင့္ျမင့္ ထိပ္သီးစည္းေဝးပြဲတစ္ပြဲကို နယူးေယာက္၌ က်င္းပေနရာ နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ား အဖြဲ႕သည္ တီဘီေရာဂါစစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ကုသျခင္းတို႕ကို ယေန႔ပင္ တိုးျမႇင့္ၿပီးလူ႕အသက္မ်ားစြာကို ကယ္တင္ရန္ႏွင့္ ပိုမိုထိေရာက္ၿပီး အသုံးျပဳရလြယ္ကူေသာ ပစၥည္းကိရိယာမ်ားတီထြင္ၿပီး တီဘီေရာဂါကိုအနာဂတ္တြင္ ဆက္လက္ႏွိမ္ႏွင္းႏိုင္ရန္ သႏၷိ႒ာန္မ်ားခ်မွတ္ဖို႔ အစိုးရမ်ားကို ယေန႔ပင္တိုက္တြန္းလိုက္သည္။

WHO မွလြန္ခဲ့ေသာ အပတ္ကထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံတကာ တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္အသစ္မ်ားအရ ကမာၻ႔အေသေစႏိုင္ဆုံးေသာ ကူးစက္ေရာဂါအား တိုက္ဖ်က္ေျခမႈန္းရာတြင္ အားနည္းၿပီးေႏွာင့္ေႏွးေနဆဲပင္ ျဖစ္ေၾကာင္းျပသေနသည္။ အသက္ေပါင္း ၁.၆သန္းဆုံး႐ႈံးေနၿပီး လူဦးေရ ၁၀သန္းမွာ တီဘီေရာဂါခံစားေနၾကရသည္။ မစစ္ေဆးမေတြ႕ရွိေသးေသာ၊ အေၾကာင္းမၾကားမသိရွိေသးေသာ တီဘီေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမ်ားသည္ အဓိက အခက္အခဲအေနျဖင့္က်န္ရွိေနၿပီး လြန္ခဲ့သည့္ ၇ႏွစ္ကတည္းက ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း တီဘီေရာဂါခံစားေနရေသာ လူဦးေရ၏ သုံးပုံတစ္ပုံေက်ာ္ေက်ာ္သည္ ေရာဂါရွာေဖြေတြ႕ရွိျခင္းမရွိဘဲ က်န္ရွိေနခဲ့သည္။

တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာ ရိီပို႔ကတ္တြင္အလြန္ဆိုးဝါးေနရျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရမ်ားမွ ယေန႔ခ်ိန္ခါတြင္ ရရွိေနၿပီျဖစ္ေသာ တီဘီေရာဂါစစ္ေဆးမႈ ကုသမႈမ်ားအတြက္ နည္းလမ္းသစ္၊ ကိရိယာသစ္မ်ားကို ရွိန္ဟုန္ျမႇင့္ အသုံးျပဳလုပ္ေဆာင္ရန္ ေႏွာင့္ေႏွးေနျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕အစည္းမွ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီအတြက္ bedaquiline အမည္ရွိေသာက္ေဆးသစ္တစ္မ်ဳိးကို၂၀၁၃ခုနွစ္တြင္စတင္ သုံးစြဲရန္ ပထမဆုံး ေထာက္ခံထားသည္။ သို႔ေသာ bedaquiline ႏွင့္အျခားေသာေဆးဝါးအသစ္မ်ားေသာက္သုံးမႈသည္အလြန္ နည္းပါးေနဆဲျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၇ခုနွစ္တြင္ ထိုေဆးဝါးမ်ားကို မရရွိသူလူနာေပါင္း ၉၀ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါး ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ယခု ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က ထိုးေဆးမ်ားအစား bedaquiline ကို ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါသည္ အားလုံးအတြက္ ပင္မေဆးအျဖစ္ထည့္သြင္းကုသရန္ ေထာက္ခံလိုက္ၿပီျဖစ္ရာ ပိုမိုေဘးကင္း ထိေရာက္မႈရွိၿပီး ထိုးသြင္းစရာမလိုေသာ ကုထုံးမ်ားကို လက္လွမ္းမီရရွိႏိုင္ေစရန္ အလ်င္အျမန္ပင္ အရွိန္အဟုန္ျမင့္ ေဆာင္ရြက္ၾကရန္လိုသည္။

“ကၽြႏု္ပ္တို႔အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ နာက်င္မႈေတြခံစားၿပီး အဓိပၸာယ္မရွိေသဆုံးေနရတာကို အမ်ားႀကီးေတြ႕ေနရတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ လူေတြက ပိုမိုအက်ဳိးရွိထိေရာက္ၿပီး ျပင္းထန္တဲ့ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးေတြနည္းပါးတဲ့ ဒီေန႔ေခတ္ရဲ႕ အေကာင္းဆုံး တီဘီေရာဂါကုသ စစ္ေဆးမႈေတြကို လက္လွမ္းမီမရရွိေသးလို႔ပါ။” ဟု နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕၏ ေတာင္အာဖရိက ေဆးပညာ႒ာနမွ တီဘီႏွင့္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီေရာဂါဆိုင္ရာ အၾကံေပး ေဒါက္တာ Gabriella Ferlazzo ကေျပာသည္။ “စက္တင္ဘာ၂၆ရက္မွာ ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ထိေရာက္ေသာ စစ္ေဆးေတြ႕ရွိမႈမ်ား၊ ကုသႏိုင္မႈမ်ား အတြက္ နည္းလမ္းသစ္မ်ားကို အရွိန္အဟုန္ျမင့္လုပ္ေဆာင္ရန္ ခိုင္မာသည့္ ကတိကဝတ္ သႏၷိ႒ာန္မ်ားခ်မွတ္ၿပီး ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ တီဘီေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈ ေရစီးေၾကာင္းႀကီးကို ေျပာင္းလဲပစ္ရန္ သမိုင္းတြင္မည့္ အခြင့္အေရးတစ္ခုကိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။”

ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာၾကာေအာင္ တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ားႏွင့္ ေဆးဝါးမ်ားကို သုေတသနလုပ္ရန္ႏွင့္ တိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ရန္တို႔အတြက္ ေထာက္ပံ့မႈမ်ားမွာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ က်ဆင္းခဲ့သည္။ ၁၉၄၀ခုႏွစ္မ်ားကတည္းက တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာ ကုသမႈမ်ား အတြက္ အသုံးျပဳသည့္ အရာမ်ားမွာ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားစြာမရွိခဲ့ပါ။ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္၅၀အတြင္း တီဘီေဆးအသစ္၂မ်ဳိးသာ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ယေန႔အခ်ိန္တြင္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါကို ခံစားရေသာ လူမ်ား၏ ၂၅ရာခုိင္ႏႈန္းကိုသာ ေသခ်ာရွာေဖြစစ္ေဆးေတြ႕ရွိၿပီး ကုသႏိုင္ေသးသည္။ ကံေကာင္းေထာက္မစြာ ေဆးစတင္ကုသမႈကိုခံယူႏိုင္ေသာ ထိုလူတို႔သည္ နာက်င္မႈခံစားရႏိုင္ၿပီးရွည္လ်ားသည့္ ၂ႏွစ္တာ ကာလအထိေဆးကုသရသည္။ အၾကားအာ႐ုံဆုံး႐ႈံးျခင္းႏွင့္ သတ္ေသခ်င္စိတ္ေပါက္သည္ အထိျဖစ္ႏိုင္ေသာ စိတ္ေဝဒနာမ်ားရသည္ အထိျပင္းထန္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားရွိသည့္ ေဆးအလုံး ၁၇၀နီးပါး ထိုးရၿပီး ေဆးလုံးေပါင္း ၁၂,၀၀၀ ေက်ာ္ေသာက္ရန္လိုအပ္သည္။ ကုသေပ်ာက္ကင္းမႈႏႈန္းမွာလည္း နည္းၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူသူမ်ားထဲမွ တစ္ဝက္သာသာျဖစ္သည့္ ၅၅ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ေရာဂါသက္သာေပ်ာက္ကင္းသည္။

ယေန႔ေခတ္တြင္ အစိုးရမ်ားစြာတို႔မွ အရွိန္အဟုန္ျမႇင့္ၿပီး တိုးျမႇင့္လုပ္ေဆာင္သင့္သည့္ bedaquiline ကဲ့သို႔ေသာ ေဆးအသစ္၊ နည္းလမ္းသစ္မ်ား ရရွိႏိုင္ပါလ်က္ တီဘီေရာဂါကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္မႈ အလ်င္အျမန္ကုသႏိုင္မႈမရွိေသးေပ။ ထိုေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို သိသိသာသာႀကီး ေျပာင္းလဲေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္လာေသာ ကုထုံးမ်ား၊ လ်င္ျမန္႐ိုးရွင္းေသာ စစ္ေဆးမႈမ်ားႏွင့္ ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူမ်ားအတြက္ပါ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိေသာ ကာကြယ္ေဆးမ်ား ကိုေဖာ္ထုတ္ရန္ အေရးတႀကီးလိုအပ္ေနသည္။

“လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း၆၀ေက်ာ္က လူသားေတြလကမာၻ နဲ႔ သမုဒၵရာရဲ႕ အနက္ဆုံးေနရာေတြ ကိုေစလႊတ္ႏိုင္ခဲ့တာ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလုိ႔ထင္ခ်င္စရာပါ။ ဒီလိုေတြလုပ္ႏိုင္ခဲ့တာေတာင္ အခုထိလူသားေတြက သမိုင္းမွာ ေရွးအက်ဆုံး ေရာဂါေဟာင္းတစ္ခုျဖစ္တဲ့ တီဘီေရာဂါအတြက္ ျမန္ဆန္၊ေဘးကင္း၊႐ိုးရွင္းတဲ့ကုသနည္း ကိုမရွာေဖြႏိုင္တဲ့အတြက္ ဒီေရာဂါခံစားရသူေတြဟာ အခုခ်ိန္ထိ နာက်င္ခံစားရတုန္း ေသဆုံးေနရတုန္းဆိုတာ ျဖစ္သင့္ပါရဲ႕လား နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕၏ Access Campaign မွ တီဘီႏွင့္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေရာဂါဆိုင္ရာ အၾကံေပးSharonann Lynch ကေျပာသည္။ တီဘီေရာဂါအတြက္ ျမန္ဆန္၊ ေဘးကင္း၊ လုံျခဳံတဲ့ ကုသမႈရရွိဖို႔အတြက္ လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ တစ္ခုတည္းေသာ အရာက  အစိုးရေတြကေနၿပီး ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ရမယ့္အခ်က္အျဖစ္ ဂရုစိုက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ပါပဲ။ ဒီတစ္ပတ္မွာ ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ သတၱိရွိရွိနဲ႔ ကမာၻလုံးအတိုင္းအတာ ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ ဒီအေရးေပၚက်န္းမာေရးကိစၥကို တိုက္ဖ်က္ဖို႔စုေပါင္းတာဝန္ယူၾကဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ တီဘီေၾကာင့္ ၁၈စကၠန္႔မွာ လူသားတစ္ေယာက္ေသဆုံးၿပီး ဆုံး႐ႈံးေနရတာကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာပါ။”

တီဘီေရာဂါ၏စိန္ေခၚမႈမ်ားကို ခံစားေနရေသာ္လည္း တီဘီေရာဂါအတြက္ သုေတသနႏွင့္တိုးတက္လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို လုပ္ေ္ဆာင္ရန္ အစိုးရမ်ား၏ ကတိကဝတ္ျပဳလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားမွာမူ အလြန္အမင္းအားနည္းေနေသးသည္။ ခန္႔မွန္းေျခ အားျဖင့္ ေထာက္ပံ့ေငြလိုအပ္ခ်က္မွာ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ေဒၚလာ ၁.၃ ဘီလီယံကြာဟေနသည္။ အစိုးရမ်ားမွ သုေတသနလုပ္ရန္ ေထာက္ပ့ံမႈမ်ားတိုးျမႇင့္ေပးျခင္းကို အရွိန္အဟုန္ျမႇင့္ရမည့္နည္းတူ သုေတသနလုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ေနသူ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ေဆာ္ၾသစည္း႐ုံးရမည္။ ပူးေပါင္းသုေတသနလုပ္သည့္ နည္းလမ္းအသစ္မ်ားကိုလည္း ေထာက္ပံ့ကူညီေပးရမည္ျဖစ္သည္။

နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕သည္ တီဘီေရာဂါဆိုင္ရာကုသေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ားေပးခဲ့သည္မွာ အႏွစ္ ၃၀ရွိၿပီျဖစ္သည္။ ျပင္းထန္ေသာတိုက္ပြဲမ်ားျဖစ္ပြားရာ ေဒသမ်ား၊ ၿမိဳ႕ျပမွဆင္းရဲသားရပ္ကြက္မ်ား၊ အက်ဥ္းေထာင္မ်ား၊ ဒုကၡသည္ စခန္းမ်ားႏွင့္ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ႏုိင္ငံမ်ားရွိက်န္းမာေရးအာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ လက္တြဲၿပီး ေဆးကုသမႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေပးေနသည္။ ၂၀၁၇ တြင္ နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕ သည္ ေဆးယဥ္ပါး ေရာဂါခံစားေနရသည့္ လူေပါင္း ၃၆၀၀ အပါအဝင္ လူနာေပါင္း ၂၂,၀၀၀ ေက်ာ္ကိုကူညီေထာက္ပံ့ေပးခဲ့သည္။