နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕ (MSF)သည္ မတ္ဒါဂတ္စကာ၏ အေရွ႕ဘက္ကမ္းေျခရွိ တာမတ္ေတ့ဖ္၏ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ (Pneumonic Plague) ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို ေဒသဆိုင္ရာအာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္အတူ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ စတင္လုပ္ေဆာင္လ်က္ရွိေနသည္။
MSF၏ ႏိုင္ငံတကာေဆးဘက္ဆိုင္ရာဝန္ထမ္းမ်ားသည္ မာလာဂတ္ဆီ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနရွိ ဝန္ထမ္းမ်ားကုိ ပလိပ္ေရာဂါလူနာကို ဦးစားေပးကုသေပးေသာစင္တာတြင္ လက္ရွိေဆး႐ံုတက္ေရာက္လ်က္ရွိေနေသာ လူနာမ်ားကို ကုသမႈေပးေဆာင္ႏုိင္ရန္ ေထာက္ပံ့ေပးေနသည္။ အထူးကုစင္တာကို ၿမိဳ႕ေတာ္၏ ေဆး႐ံုအျပင္ဖက္တစ္ေနရာတြင္ MSF အပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာမိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ယခုသီတင္းပတ္အေစာပိုင္းေလာက္က တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။
“ပလိပ္ေရာဂါက ထိုက္သင့္အားေလ်ာ္စြာ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္၊ သို႔ေသာ္ ျမန္ဆန္တဲ့လုပ္ေဆာင္မႈက ေသဆံုးမႈႏႈန္းမ်ားကို အႀကီးအက်ယ္ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္ၿပီး ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို အဆံုးသတ္ေစႏိုင္တယ္။” ဟု MSF ေရႏွင့္ေရဆိုးစနစ္သန္႔ရွင္းေရးပညာရွင္ လူကာ ဖြန္တာနာ က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ “အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ေရာဂါ (Pneumonic Plague)က ကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ၿပီး ကုသမႈကို အခ်ိန္မီစတင္မယ္ဆိုရင္ လူနာေတြမွာ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ျပန္ေကာင္းလာႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေရးရွိပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကူးစက္မႈအႏၱရာယ္ရွိေနတဲ့ လူေတြက ယင္းတို႔ကို ဖ်ားနာျခင္းမွ ကာကြယ္ေဆးေသာက္သံုး၍ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ MSFက တာမတ္ေတ့ဖ္တြင္ အာလာဂတ္ဆီအာဏာပိုင္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့ေပးေရးေတာင္းဆိုမႈကို ခိုင္မာေသာလႈပ္ရွားမႈႏွင့္ တုန္႔ျပန္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။”
ဖ်ားနာေသာလူမ်ားကုသျခင္းအျပင္ MSF ဝန္ထမ္းမ်ားသည္ အေရးႀကီးလူနာဦးစားေပးကုသျခင္းစနစ္မ်ား တုိးတက္လာေစရန္ ေဒသဆိုင္ရာအာဏာပိုင္မ်ားကို ကူညီေပးျခင္း၊ ပလိပ္ေရာဂါလူနာမ်ားကို သီျခားထားၿပီး ကုသေပးျခင္း၊ တာမတ္ေတ့ဖ္ၿမိဳ႕ေတာ္ရွိ အေရးေပၚလူနာတင္ယာဥ္စနစ္ႏွင့္ ညွိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းမ်ားျဖင့္လည္း ကူညီေပးေနသည္။ MSF၏ ေရႏွင့္ ေရဆိုးသန္႔ရွင္းေရးပညာရွင္မ်ားသည္ ေဒသခံအဖြဲ႕မ်ားႏွင့္တြဲဖက္၍ ေဆး႐ံုႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြင္း ပလိပ္ေရာဂါ ထပ္မံျပန္႔ပြားျခင္းအႏၱရာယ္ ေလ်ာ့ပါးေစရန္အတြက္ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ ပိုးသန္႔စင္ေရးလုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားတြင္လည္း ပါဝင္ခဲ့သည္။
တြာမာဆီနာဟု အမ်ားသိထားၾကသည့္ တာမတ္ေတ့ဖ္၏ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ လူဦးေရ ၃၀၀,၀၀၀ ခန္႔ ေနထိုင္ၾကသည္။ အဆိုပါၿမိဳ႕ေတာ္သည္ ႏိုင္ငံအတြင္း အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ေရာဂါအမ်ားဆံုးျဖစ္ပြားေသာ ေနရာမ်ားထဲမွတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈစတင္ခ်ိန္ကတည္းက ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈဦးေရ ၂၆၁ ဦးႏွင့္ ေသဆံုးသူဦးေရ ၁၀ ဦးရွိခဲ့သည္။ ဆင္ထြက္ပလိပ္ေရာဂါ (Bubonic plague)သည္ သာမန္ႏို႔တိုက္သတၱဝါမ်ား၏ သန္းမ်ားမွတဆင့္ ကူးဆက္ပ်ံ႕ႏွံ႕တတ္ၿပီး အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ေရာဂါ (Pulmonary Plague)သည္ လူလူခ်င္းမွတဆင့္ ကူးစက္တတ္သည္။ မတ္ဒါဂတ္စကာတြင္ ၾကြက္မ်ား ေရာဂါသယ္ေဆာင္လာသည့္ ယင္း၏ ေတာင္တန္းကုန္းျပင္ျမင့္ေဒသမ်ားတြင္ ဆင္ထြက္ပလိပ္ (Bubonic Plague)ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမ်ားအား မွတ္တမ္းတင္ထားေသာမွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။ သို႔ေသာ္ တာမတ္ေတ့ဖ္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္လာေသာသာမန္တိရိစာၦန္မ်ား မရွိခဲ့သလို မၾကာေသးခင္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ပံုမွန္ပလိပ္ေရာဂါျဖစ္ပြားေနမႈမ်ားလည္း မရွိခဲ့ေပ။
တရားဝင္အခ်က္အလက္အရ ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္မွ ေအာက္တုိဘာလ ၁၇ ရက္အတြင္း မတ္ဒါဂတ္စကာသည္ အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ (Pulmonary Plague) ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ ၆၉၅ ဦးႏွင့္ ေသဆံုးသူ ၈၉ ဦးအပါအဝင္ ပလိပ္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈေပါင္း ၁,၀၃၂ ခုရွိေၾကာင္း မွတ္တမ္းေတြ႕ရွိခဲ့ရသည္။
အင္ႏိုးခ်န္တီး (၃၃ ႏွစ္)သည္ မတ္ဒါဂတ္စကာတြင္ ဆရာဝန္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ သူမသည္ ပလိပ္ေရာဂါကူးစက္ခံခဲ့ရၿပီး ထို႔ေနာက္တြင္ MSF လက္ရွိအလုပ္လုပ္ေနေသာ တာမတ္ေတ့ဖ္ရွိ ကုသမႈစင္တာတြင္ ကုသေပ်ာက္ကင္းခဲ့သည္။ သူမသည္ သူမ၏အေၾကာင္းကို ေျပာျပခဲ့သည္။
“၅ ရက္ၾကာ အရမ္းပင္ပန္းခဲ့တယ္။ ကိုက္ခဲတယ္၊ ေခါင္းကိုက္တယ္ ေနာက္ၿပီး ရင္ဘတ္ေအာင့္တယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Angina) ခံစားေနရတယ္လို႔ ကၽြန္မထင္ခဲ့တယ္။ ေအာက္တုိဘာလ ၅ ရက္ေန႔မွာ ေသြးစအန္တဲ့ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာလကၡဏာတစ္ခု ရွိခဲ့တယ္။ ကၽြန္မလုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္အခ်ိဳ႕နဲ႔ အဆုတ္ေရာင္ပလိပ္ေရာဂါအေၾကာင္း သင္တန္းတက္ဖူးထားတဲ့အတြက္ ကၽြန္မတာမတ္ေတ့ဖ္ေဆးရံုကို ေဆးစစ္ခ်က္အခ်ိဳ႕လုပ္ဖို႔ သြားခဲ့တယ္။ ကၽြန္မက သံသယျဖစ္စရာလူနာဆိုတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ပလိပ္ေရာဂါကူးစက္ခံေနရၿပီလို႔ သူတို႔အတည္ျပဳခဲ့တယ္။ ကၽြန္မ ေဆးထိုး၊ေဆးသြင္းမႈခံယူၿပီး ေဆးရံုမွာပဲေနခဲ့တယ္။ ကၽြန္မရဲ႕ မိသားစုကလည္း ထိတ္လန္႔ခဲ့တယ္။ ဒုတိယေန႔မွာေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စတင္ေပ်ာက္လာခဲ့တယ္-အႀကိတ္ေရာင္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာနဲ႔ အျခားလကၡဏာေတြေပါ့။ ကၽြန္မေနလို႔ျပန္ေကာင္းလာတာေၾကာင့္ ကၽြန္မဒီေနရာမွာ နာလန္ထူဆဲအေျခအေနနဲ႔ေတာင္မွ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြကို စတင္ကူညီခဲ့တယ္။ ကပ္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ပထမရက္သတၱပတ္မွာပဲ ပလိပ္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကလည္း အမ်ားႀကီး၊ လူနာေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ က်ဆင္းလာခဲ့ၿပီ။ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြက ကၽြန္မကို အနားယူဖို႔အတြက္ သီတင္းပတ္ ၂ ပတ္ခြင့္ယူဖို႔ ေျပာခဲ့တယ္။ ကၽြန္မအိမ္ျပန္လာဖို႔အတြက္ ကၽြန္မရဲ႕မိသားစုေတြက အဆင္သင့္ျဖစ္ရဲ႕လားဆိုတာကို ကၽြန္မ မသိပါဘူး။ သူတို႔ေျပာတာေတာ့ သူတို႔အဆင္သင့္ျဖစ္ၿပီ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကၽြန္မကို ေၾကာက္ေနတုန္းပဲဆိုတာ ကၽြန္မခံစားရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္မမိသားစုေတြ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းေနႏိုင္ေအာင္ ကၽြန္မအေဝးမွာပဲေနပါတယ္။ ကၽြန္မ အျပဳသေဘာပဲေနပါတယ္။ ကၽြန္မမွာ ပလိပ္ေရာဂါရွိခဲ့တယ္၊ ကၽြန္မေပ်ာက္ကင္းခဲ့တာပဲဆိုတဲ့ လ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္နဲ႔ ကၽြန္မ မေနခ်င္ဘူး။”