ကမာၻလံုးဆိုင္ရာတီဘီအဖြဲ႕ ေတြ႕ဆံုလ်က္ရွိေနေသာ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံ ဂြာဒါလာဟာရာၿမိဳ႕ရွိ ၄၈ႀကိမ္ေျမာက္ ယူနီယမ္ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာအဆုတ္က်န္းမာေရးညွိႏိႈင္းေဆြးေႏြးပြဲႀကီးတြင္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါျဖစ္ေနေသာ လူမ်ားသည္ တီဘီေဆးသစ္ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ bedaquiline ႏွင့္ delamanid ကို ယခုထိတိုင္ ရရွိျခင္းမရွိဟု နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖြဲ႕ (MSF)က ရႈတ္ခ်ေျပာဆိုခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္လည္း ေဆးဝါးမ်ားကုိ ေနာက္ေလးႏွစ္ေက်ာ္ကာလအထိ ရရွိႏိုင္သည့္အျပင္္ ေရာဂါအတြက္ တိုးတက္ေသာ ေပ်ာက္ကင္းမႈႏႈန္းမ်ားကို ျပသလ်က္ရွိသည္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တို႔တြင္ ေစ်းကြက္ျမွင့္တင္ေရးခြင့္ျပဳမိန္႔ရခဲ့ေသာ Bedaquiline ႏွင့္ Delamanid သည္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ နီးပါးအတြင္း တိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ေသာ ပထမဦးဆံုးတီဘီေဆးသစ္မ်ားျဖစ္သည္။ ယင္းတို႔သည္ ေပ်ာက္ကင္းကုသႏိုင္ဖို႔ရန္ အလြန္ဆိုးရြားေသာအခြင့္အေရးႏွင့္ ေဆးယဥ္ပါးမႈအမ်ားဆံုးျဖစ္ေပၚေနသည့္ တီဘီေရာဂါကို ရင္ဆိုင္ခံစားေနရေသာ လူနာမ်ားအတြက္ အလားအလာရွိေသာအသက္ေသြးေၾကာတစ္ခုပင္ ျဖစ္သည္။ MSFသည္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ အဆိုပါေဆးဝါးမ်ာထံမွ အမွန္တကယ္အက်ိဳးခံစားရေသာလူမ်ားမွာ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေအာက္ေလာက္သာရွိေၾကာင္း ခန္႔မွန္းထားသည္။
MSFသည္ ေဆးအသစ္မ်ား၏ ဆိုးဆိုးရြားရြား ၾကန္႔ၾကာေသာသြင္းယူႏႈန္းကို စိုးရိမ္ပူပန္ေနၾကသည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္၏ ပထမႏွစ္ဝက္အတြင္း လူေပါင္း ၃,၉၄၃ ဦးခန္႔သာ ပံုမွန္က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈကာလမ်ားတြင္ ေဆးအသစ္ ၂ မ်ိဳးကို ရရွိခဲ့သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ရွိ အလားတူကာလႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ပါက မျဖစ္စေလာက္တိုးတက္လာေသာ လူဦးေရ ၁,၀၀၀ ေက်ာ္ကို ကုသေပးႏိုင္ခဲ့သည္။
ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါရွိခဲ့ၿပီး ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ ခါယယ္လစ္တ္ရွာရွိ MSF စီမံကိန္းတြင္ delamanid ေဆးႏွင့္ ကုသမႈခံယူခဲ့ေသာ စင္နီသမ္ဘာ ခုစ္ က ယခုလိုေျပာၾကားခဲ့သည္။
“Delamanidေဆးက ကၽြန္မကို အသက္ရွင္ဖို႔အတြက္ ဒုတိယအခြင့္အေရးတစ္ခုေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒီေဆးျပားေတြကို ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါနဲ႔ ရုန္းကန္လႈပ္ရွားေနရတဲ့ လူေတြကို ရရွိေစခ်င္တဲ့ ဆႏၵရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္အတြင္းမွာ သာမန္ကုသမႈေၾကာင့္ အန္ၾကတဲ့သူမ်ား သို႔မဟုတ္ ေဆးထိုးျခင္းေၾကာင့္ ငိုၾကတဲ့သူမ်ား သို႔မဟုတ္ အၾကားအာရုံပါ ေပ်ာက္ဆံုးသြားၿပီး ေက်ာင္း ဒါမွမဟုတ္ အလုပ္ထြက္သြားရတဲ့လူမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။”
ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားအရ တစ္ကမာၻလံုးတြင္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါရွိေသာ လူဦးေရ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သာ ေဆးအသစ္မ်ားမွ အက်ိဳးခံစားရရွိသည္။ *သို႔ေသာ္လည္း ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လေလာက္က တစ္ကမာၻလံုးရွိ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီလူဦးေရ ၁၀,၁၆၄ ဦးခန္႔သာ bedaquiline ေဆးကို ရရွိခဲ့ၾကၿပီး ၆၆၈ ဦးသာ delamanid ေဆးကို ရရွိခဲ့ၾကသည္။
“လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္တုန္းက ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ေဆးကုသမႈေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ေတြမရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိတဲ့အတိုင္း သူတို႔ကို ေပ်ာက္ကင္းေစတဲ့ အခြင့္အေရးအနည္းငယ္သာရွိတဲ့ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေဆးမ်ားပါဝင္ေသာ နည္းစနစ္တစ္ခုကို လူေတြကိုေပးျခင္း၏ အႏၱရာယ္မ်ားကို လက္ခံဖို႔ရန္ အတင္းအက်ပ္ေစခိုင္းခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း အခုအခ်ိန္မွာ ဒီေဆးေတြကို အသံုးမျပဳရျခင္းအတြက္ ဆင္ေျခေတြကဘာေတြျဖစ္မလဲ။” ဟု MSF ၏ မဲဆြယ္စည္းရံုးေရးမွ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ ႏွင့္ တီဘီေရာဂါအႀကံေပးအရာရွိ ေဒါက္တာ အိုက္ဇက္ ခ်ိခ္ဝမ္အာ က ေျပာၾကားခဲ့သည္။
“ဒီကေန႔တြင္ အလားတူမူလနည္းစနစ္မ်ားနဲ႔ ကုသမႈဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ဖို႔ကို လက္မခံေတာ့သလို ေကာင္းမြန္တဲ့ကုသမႈကို ေထာက္ပ့ံေပးေနျခင္းမရွိေတာ့ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္းသိၾကတဲ့အတိုင္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတြ ဒီေဆးအသစ္ေတြကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ဖို႔ရန္အတြက္ လူေတြကို ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့အခြင့္အေရးတစ္ခုကို ေပးေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။”
တီဘီေရာဂါသည္ ကမာၻ႕ေသဆံုးမႈအမ်ားဆံုး ကူးစက္ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ လူေပါင္း ၁.၈သန္းကို ေသဆံုးေစေနသည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါအတြက္ လက္ရွိစံကုသမႈသည္ ေဆးျပား ၁၅,၀၀၀ နီးပါးကို ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္အတြင္း ေသာက္သံုးရန္ လူေတြကို လိုအပ္ေနၿပီး ယင္းသည္ ျပင္းထန္ၿပီး အားအင္ကုန္ခမ္းေစေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ျဖစ္ေစသည္။ အဆိုပါေဆးကုသမႈသည္ လူႏွစ္ဦးလွ်င္ တစ္ဦးကိုသာ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာေစသည္။
အလားအလာေကာင္းေသာေဆးသစ္ႏွစ္မ်ိဳးက ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါအတြက္ သိသိသာသာတိုးတက္လာေသာ ေဆးကုသမႈႏွင့္ ေဆးအသစ္မ်ား၏ ေက်ာ႐ိုးမႀကီးသဖြယ္ ဖြဲ႕စည္းေပးထားသည့္ ထူးကဲလွေသာေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားႏွင့္အတူ ေစ်းကြက္အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။
“Bedaquiline ႏွင့္ delamanid အသံုးျပဳမႈက လက္ရွိတြင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ကန္႔သတ္ထားတယ္။ အဲဒီထဲမွာ အခ်ိဳ႕ေသာအမ်ိဳးသားတီဘီေရာဂါအစီအစဥ္မ်ား၏ အလြန္ေရွး႐ိုးစြဲတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္လည္းပါဝင္တယ္။” ဟု ေဒါက္တာ ခ်ိခ္ဝမ္အာ က ေျပာၾကားခဲ့သည္။
“ေဆးအသစ္မ်ား၏ ရင္နင့္ဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ထုတ္ေဝေရာင္းခ်ျခင္းက ယခုအခ်ိန္မွာ ထိေရာက္တဲ့ကုသမႈအခြင့္အေရးတစ္ခုရရွိေနေသာ လူမ်ားအတြက္ မတရားမႈ ျဖစ္ေနတယ္။ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာတီဘီအဖြဲ႕၊ အစိုးရႏွင့္ အလွဴရွင္ေတြက ေဆးယဥ္ပါးတီဘီလူနာမ်ား၏အသက္ကို ကယ္တင္ေပးရန္အလို႔ငွာ အလားအလာေကာင္းေသာ ဒီေဆးအသစ္ႏွစ္မ်ိဳး ရရွိခြင့္တိုးျမွင့္ရန္အတြက္ အေရးႀကီးေသာအဆင့္မ်ားကို စုေပါင္းဝိုင္းဝန္းလ်က္ လုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္တယ္။”
MSF သည္ တီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားကို ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ တိုင္ေအာင္ ကုသေပးလ်က္ရွိေနၿပီးျဖစ္သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ MSF သည္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္ ၂,၇၀၀ ဦးအပါအဝင္ တီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္ေပါင္း ၂၀,၀၀၀ ေက်ာ္ကို ကုသေပးခဲ့သည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လေလာက္က အမ်ိဳးသားက်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္လ်က္ရွိေသာ MSF သည္ bedaquiline ႏွင့္ delamanid ေဆးႏွစ္မ်ိဳးစလံုး သို႔မဟုတ္ ေဆးတစ္မ်ိဳးစီပါဝင္ေသာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ကုသမႈနည္းစနစ္မ်ားကို ႏိုင္ငံ ၁၄ ႏိုင္ငံရွိ လူနာေပါင္း ၁,၅၀၀ ေက်ာ္ကို စတင္ကုသေပးလ်က္ရွိသည္။
*အဆိုပါခန္႔မွန္းခ်က္သည္ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕(WHO)၏ စံသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ လူမ်ားမွာ - အျခားေသာေဆးမ်ားႏွင့္ ကုသမႈမခံယူႏိုင္သည့္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ(XDR-TB)ရွိေနေသာလူမ်ားႏွင့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ(MDR-TB)ရွိေနေသာလူမ်ား ပါဝင္သည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီကုသမႈတိုးျမွင့္လႈပ္ရွားေရးအဖြဲ႕(STAT)၏ ေရွး႐ိုးဆန္ေသာ ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားအရ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါရွိေနေသာလူေပါင္း ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေဆးအသစ္မ်ားမွ အက်ိဳးေက်းဇူးရရွိႏိုင္သည္။ MSF၏ အေျခခံကြင္းဆင္းအေတြ႕အႀကံဳမ်ားအရ အဆိုပါတြက္ဆခ်က္မႈသည္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီႏွင့္ ဒုတိယအဆင့္ေဆးေသာက္ၿပီးသည့္ လူမ်ား၏ ျမွင့္တက္မႈအခ်ိဳးရွိေနေသာေနရာမ်ားတြင္ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ျမွင့္တက္သြားႏိုင္သည္။
