ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါလူနာမ်ားသည္ တီဘီေဆးဝါးအသစ္ ႏွစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ bedaquiline ႏွင့္ delamanid ကုိ ယခုတုိင္ အသုံးျပဳႏုိင္ျခင္းမရွိေသးပါဟု ကမၻာတစ္ဝန္း တီဘီေရာဂါ ကုသမႈေပးေနသည့္ အဖဲြ႔မ်ား စုံစည္းသည့္ ေဆြးေႏြးပဲြျဖစ္သည့္ မကၠဆီကုိႏုိင္ငံ ဂြာဒါလာဂ်ာရာၿမဳိ႕တြင္ က်င္းပေသာ ၄၈ ႀကိမ္ေျမာက္ ကမၻာ့အဆုတ္ေရာဂါဆုိင္ရာေဆြးေႏြးပဲြတြင္ နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖဲြ႔ (MSF) မွ ေျပာၾကားလုိက္သည္။
အဆုိပါတီဘီေဆးဝါးမ်ားအား အသုံးျပဳႏုိင္သည္မွာ ေလးႏွစ္ေက်ာ္ေနၿပီျဖစ္ၿပီး၊ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းႏႈန္းမွာလည္း တုိးတက္လ်က္ရွိသည္။
၂၀၁၂ ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ကတည္းက ေစ်းကြက္အသိအမွတ္ျပဳၿပီးျဖစ္ေသာ bedaquiline ႏွင့္ delamanid ေဆးဝါးအသစ္ႏွစ္မ်ဳိးသည္ ႏွစ္ ၅၀ အတြင္း ပထမဆုံးအျဖစ္ အသစ္ထပ္မံ ေပၚထြက္လာသည့္ တီဘီအတြက္ ေဆးဝါးမ်ား ျဖစ္သည္။ ယင္းေဆးဝါးမ်ားသည္ ကုသေပ်ာက္ကင္းရန္ အခြင့့္အလမ္းနည္းပါးေနသည့္ ေဆးယဥ္ပါးမႈပုံစံမ်ဳိးစုံ ခံစားေနရသူမ်ားအတြက္ အသက္ကယ္တင္ေပးႏုိင္သည့္ ေဆးဝါးမ်ားအျဖစ္ ရပ္တည္ေနသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း MSF မွ ခန္႔မွန္းခဲ့သည္မွာ ေသာက္သုံးရန္ အမွန္တကယ္ လုိအပ္ေနသူမ်ား၏ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔သာလ်င္ အဆုိပါေဆးဝါးကုိ ေသာက္သုံးခြင့္ရခဲ့သည္ဟု ဆုိသည္။
အဆုိပါေဆးဝါးမ်ားအား မွာယူတင္သြင္းသည့္ ႏႈန္း ဆုိးဆုိးရြားရြား ေႏွးေကြးေနသည့္အေပၚတြင္လည္း MSF မွ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ေနသည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ပထမႏွစ္ဝက္အတြင္း အဆုိပါ ေဆးအသစ္ႏွစ္မ်ဳိးအား လူနာ ၃၉၄၃ ဦးအတြက္ ပုံမွန္မွာယူေနက် ေဆးရုံေဆးခန္းမွသာလ်င္ မွာယူခဲ့သည့္အတြက္ ယခင္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ပထမႏွစ္ဝက္တြင္ မွာယူတင္သြင္းခဲ့သည္ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လ်င္ လူနာ ၁၀၀၀ ေလာက္သာ တုိးလာသည္ဟု ဆုိရမည္ျဖစ္သည္။
ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံ ခါရာလစ္ရွာရွိ MSF စီမံကိန္းတြင္ delamanid ေဆးအသစ္ျဖင့္ ကုသမႈခံယူခဲ့သည့္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီလူနာ စင္နီသမ္ဘာခူဇီက ယခုလုိေျပာသည္။
“Delamanid က ကၽြန္မကုိ ဘဝမွာ ဒုတိယအႀကိမ္ရွင္သန္ဖုိ႔အတြက္ အခြင့္အေရးေပးလုိက္သလုိပါပဲ။ ဒီေဆးလုံးေလးေတြကုိ ကၽြန္မလုိပဲ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ခံစားေနရသူအကုန္ ေသာက္သုံးခြင့္ရပါေစလုိ႔ ကၽြန္မ ဆုေတာင္းပါတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ လူေတြဟာ ကုသမႈခံေနရင္း ေဆးဒဏ္မခံႏုိင္လုိ႔ ေအာ့အန္ေနၾကရတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ထုိးေဆးဒဏ္ေၾကာင့္ ငုိေၾကြးေနၾကရတယ္၊ တခ်ဳိ႕ဆုိ အၾကားအာရုံ ေပ်ာက္ဆုံးသြားတာမ်ဳိးနဲ႔ စာသင္ေက်ာင္းေတြနဲ႔ အလုပ္ေတြကေန ထြက္သြားရတာမ်ဳိး ႀကဳံေနရတယ္။”
တစ္ကမၻာလုံးအေနျဖင့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါျဖစ္ပြားေနသူ ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔သာလ်င္ အဆုိပါ တီဘီေဆးအသစ္ကုိ ေသာက္သုံးခြင့္ရေနသည္ဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လတြင္ ရရွိသည့္ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ ကမၻာတစ္ဝန္း ေဆးယဥ္ပါးလူနာ ၁၀,၁၆၄ သာလ်င္ bedaquiline ေဆးရရွိၿပီး၊ ၆၈၈ ဦးသာလ်င္ delamanid ေဆး ရရွိခဲ့သည္။
“လြန္ခဲ့တဲ့ ငါးႏွစ္တုန္းကဆုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မွာ ေရြးခ်ယ္ကုသေပးႏုိင္တဲ့ ဘာကုထုံးမွ ရွိမေနခဲ့ဘူး၊ အဲ့ဒီေတာ့ လူေတြကုိ ေဆးယဥ္ပါးနဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ ကုထုံးေတြေပးတဲ့ေနရာမွာ တခ်ဳိ႕ေဘးအႏၱရာယ္ေတြကုိ အတင္းအဓမၼ လက္ခံေစခဲ့ရပါတယ္၊ ကုသေပ်ာက္ကင္းမႈ နည္းမယ္လုိ႔ သိေနခဲ့ရက္နဲ႔ပါ။ ဒါေပမဲ့ အခု ဒီေဆးေတြေပၚထြက္လာေနၿပီ၊ ဘာေၾကာင့္ သုံးစဲြခြင့္မရတာလဲ” ဟု MSF ၏ Access Campaign ၏ (ေဆးဝါးမ်ား သုံးစဲြႏုိင္ခြင့္အတြက္ လႈပ္ရွားမႈအဖဲြ႔) အိတ္ခ်္အုိင္ဗီြႏွင့္ တီဘီေရာဂါဆုိင္ရာ က်န္းမာေရးအႀကံေပး ေဒါက္တာ အီစာခ်ီဂြန္ဟြာ က ေျပာသည္။
“ဒီကေန႔လုိ အခ်ိန္အထိ ကုထုံးေဟာင္းေတြရဲ႕ ေဆးေတြနဲ႔သာ လူေတြကုိ ဆက္လက္ကုသေနရၿပီး၊ ပုိေကာင္းတဲ့ ကုထုံးေတြကုိ အသုံးျပဳခြင့္ မရေသးတာဟာ တကယ့္ကို လက္သင့္ခံႏုိင္ဖြယ္ရာ မဟုတ္ပါဘူး၊ တကယ္လုိ႔သာ ေဆးအသစ္ေတြကုိသာ အသုံးျပဳခြင့္ရမယ္ဆုိရင္ လူေတြ အသက္ရွင္ေနထုိင္ဖုိ႔အတြက္ ပုိေကာင္းတဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ ေပးႏုိင္မယ္ဆုိတာကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိေနပါတယ္။”
တီဘီေရာဂါသည္ ကမၻာ့ေသဆံုးမႈအမ်ားဆံုး ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ လူေပါင္း ၁.၈ သန္း ေသဆုံးေနသည္။ လက္ရွိတြင္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါအတြက္ စံအျဖစ္ အသုံးျပဳေနသည့္ ကုသမႈတြင္ ေဆးျပား ၁၅,၀၀၀ နီးပါးကို ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ကာလအထိ ေသာက္သံုးရန္လုိအပ္ၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးမ်ားကုိ ခံစားရသည္။ အဆုိပါကုထုံးသည္ လူႏွစ္ဦးလ်င္ တစ္ဦးသာ ေပ်ာက္ကင္းႏုိင္သည္။
အဆုိပါ တီဘီေဆးဝါးအသစ္ ႏွစ္မ်ဳိးအား ေစ်းကြက္တြင္ ဝယ္ယူခြင့္ရႏုိင္နသည္မွာ ပုိမုိတုိးတက္ေကာင္းမြန္လာသည့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ကုသမႈႏွင့္ ကုထုံးအတြက္ ပုိမုိေကာင္းမြန္သည့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ “bedaquiline နဲ႔ delamanid ေဆးေတြ အသုံးျပဳႏုိင္ခြင့္ဟာ အခုအထိ အေၾကာင္းျပခ်က္တခ်ဳိ႕နဲ႔ ကန္႔သတ္ခံထားေနရပါတယ္၊ တျခား တီဘီေရာဂါကုသမႈ စီမံကိန္းေတြရဲ႕ ေရွးရုိးစဲြမႈကလည္း အေၾကာင္းတစ္ခ်က္ အေနနဲ႔ ပါဝင္ေနပါတယ္” ဟု ေဒါက္တာ ခ်ီဂြန္ဟြာ က ဆုိသည္။
“ဒီေဆးအသစ္ေတြကုိ အသုံးျပဳခြင့္မရတာဟာ ဒီကုထုံးကုိ လက္ခံရယူခြင့္ရွိေနတဲ့ လူနာေတြအတြက္ေတာ့ တကယ့္ကုိ မတရားတဲ့အျဖစ္ပါပဲ။ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ တီဘီေရာဂါ ကုသမႈေပးေနတဲ့ အဖဲြ႔အစည္းေတြ၊ အစုိးရေတြနဲ႔ အလွဴရွင္ေတြအေနနဲ႔လည္း ဒီေဆးအသစ္ႏွစ္မ်ဳိးကုိ မ်ားမ်ားအသုံးျပဳခြင့္ရႏုိင္ေအာင္ လႈပ္ရွားမႈေတြ မျဖစ္မေန အျမန္ဆုံး ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္၊ အဲ့ဒါမွသာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနတဲ့သူေတြရဲ႕ အသက္ေတြကုိ ကယ္တင္ႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။”
MSF သည္ တီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားကို ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ တိုင္ေအာင္ ကုသေပးလ်က္ရွိေနၿပီးျဖစ္သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ MSF သည္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္ ၂,၇၀၀ ဦးအပါအဝင္ တီဘီေရာဂါေဝဒနာရွင္ေပါင္း ၂၀,၀၀၀ ေက်ာ္ကို ကုသေပးခဲ့သည္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လေလာက္က အမ်ိဳးသားက်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္လ်က္ရွိေသာ MSF သည္ bedaquiline ႏွင့္ delamanid ေဆးႏွစ္မ်ိဳးစလံုး သို႔မဟုတ္ ေဆးတစ္မ်ိဳးစီပါဝင္ေသာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါ ကုသမႈနည္းစနစ္မ်ားကို ႏိုင္ငံ ၁၄ ႏိုင္ငံရွိ လူနာေပါင္း ၁,၅၀၀ ေက်ာ္ကို စတင္ကုသေပးလ်က္ရွိသည္။
*အဆိုပါခန္႔မွန္းခ်က္သည္ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕(WHO)၏ စံသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ လူမ်ားမွာ - အျခားေသာေဆးမ်ားႏွင့္ ကုသမႈမခံယူႏိုင္သည့္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ(XDR-TB)ရွိေနေသာလူမ်ားႏွင့္ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ(MDR-TB)ရွိေနေသာလူမ်ား ပါဝင္သည္။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီကုသမႈတိုးျမွင့္လႈပ္ရွားေရးအဖြဲ႕(STAT)၏ ေရွး႐ိုးဆန္ေသာ ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားအရ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါရွိေနေသာလူေပါင္း ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေဆးအသစ္မ်ားမွ အက်ိဳးေက်းဇူးရရွိႏိုင္သည္။ MSF၏ အေျခခံကြင္းဆင္းအေတြ႕အႀကံဳမ်ားအရ အဆိုပါတြက္ဆခ်က္မႈသည္ ျပင္းထန္ေဆးယဥ္ပါးတီဘီႏွင့္ ဒုတိယအဆင့္ေဆးေသာက္ၿပီးသည့္ လူမ်ား၏ ျမွင့္တက္မႈအခ်ိဳးရွိေနေသာေနရာမ်ားတြင္ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ျမွင့္တက္သြားႏိုင္သည္။