ကာလဝမ္းေရာဂါဒဏ္ အဆုိးရြားဆုံးခံေနရသည့္ ယီမင္ႏုိင္ငံ အာဘက္စ္ေဒသေျမာက္ပုိင္းတြင္ အေရးေပၚ ကူညီေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အရွိန္တုိးျမွင့္လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ လုိအပ္ေနေၾကာင္း ႏုိင္ငံတကာ က်န္းမာေရးအဖဲြ႔အစည္း တစ္ခုျဖစ္သည့္ နယ္စည္းမထားဆရာဝန္မ်ားအဖဲြ႔ (MSF) မွ ေျပာၾကားလုိက္သည္။ အဆုိပါေရာဂါသည္ မသန္႔ရွင္းသည့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားေၾကာင့္ ကူးစက္ျဖစ္ပြားရျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ ေရႏွင့္မိလႅာစနစ္ သန္႔စင္ေရးအတြက္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားရွိ ျပႆနာမ်ားကုိ ေျဖရွင္းေပးဖုိ႔ လုိအပ္သည္ဟု MSF မွ ဆုိသည္။
“အာဘက္စ္ေဒသတစ္ခုလုံးမွာ မိလႅာစနစ္ဟာ တကယ့္ကို ဆုိးရြားလြန္းၿပီး၊ သန္႔စင္ေရးအတြက္ လုံေလာက္တဲ့ ေသာက္သုံးေရ မရရွိတာကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အဖဲြ႔ေတြ ေတြ႔ရွိခဲ့ရပါတယ္” ဟု ယီမင္ႏုိင္ငံ၏ စီမံကိန္းမန္ေနဂ်ာ ဂါဘရီယယ္ ဆန္းခ်က္ဇ္က ေျပာသည္။ “ဒါက လက္ရွိ ကာလဝမ္းေရာဂါျဖစ္ပြားေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းအရင္း ပါပဲ။ ကာလဝမ္းေရာဂါမျဖစ္ပြားခင္တုန္းကေတာ့ ဒီေရနဲ႔မိလႅာစနစ္ သန္႔စင္ဖုိ႔ဟာ အေၾကာင္းအခ်က္ အေနနဲ႔ပဲ ရွိေနခဲ့ေပမဲ့ အခုအခါမွေတာ့ တကယ့္ကို စုိးရိမ္စရာေကာင္းလာေနၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အခုေလာက္ကုိပဲ ကုသေပးႏုိင္တယ္ထားဦး၊ ဒီကပ္ေရာဂါဆုိးလုိမ်ဳိး ေနာက္ထပ္အက်ပ္ရုိက္မႈမ်ဳိးကုိ ေနာက္လာမယ့္ သီတင္းပတ္ေပါင္းနဲ႔ လေပါင္းမ်ားစြာၾကာရင္ ထပ္ရင္ဆုိင္ရဦးမွာပါပဲ။”
ဟာဂ်ာအစုိးရ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ အာဘက္စ္ေဒသတြင္ ၎၏ ပထမဆုံး ကာလဝမ္းေရာဂါေက့စ္ကုိ ယခုႏွစ္ မတ္လအကုန္ပုိင္းတြင္ စာရင္းသြင္းခဲ့သည္။ အဆုိပါအခ်ိန္မွ စတင္ၿပီး ကာလဝမ္းေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ အေရအတြက္ တုိးမ်ားလာၿပီးေနာက္ အာဘက္စ္ေဒသရွိ MSF ၏ ကာလဝမ္းေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္ကုသဌာနတြင္ ယီမင္ႏုိင္ငံ၏ မည္သည့္ေနရာတြင္မွ မျဖစ္ခဲ့ဖူးသည့္ တစ္ေန႔တည္းတြင္ပင္ လူနာ အေယာက္ ၄၆၂ ေယာက္ကုိ လက္ခံကုသခဲ့ရသည္။
ခန္႔မွန္းေျခ လူဦးေရႏွစ္သန္းခန္႔ေနထုိင္သည့္ ဟာဂ်ာအစုိးရထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ေဒသတြင္ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္သူ ၃၇၆,၀၀၀ ေက်ာ္ကုိ လက္ခံထားရသည္။ အဆုိပါလူဦးေရသည္ အျခားေသာ ယီမင္အစုိးရထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ လက္ခံထားသည့္ ေရႊ႕ေျပာင္းလူဦးေရထက္ ပုိမ်ားေနသည္။ အာဘက္စ္ေဒသတြင္ ခုိလႈံေနထုိင္ေနၾကသည့္ ဒုကၡသည္ေလးပုံတစ္ပုံခန္႔သည္ ေဝးလံေခါင္သီသည့္ေနရာမ်ားတြင္ အေျခခံ ေစာင့္ေရွာက္မႈမွ်ပင္ မရရွိဘဲ ေနထုိင္ေနၾကရေသာ္လည္း၊ ေလေၾကာင္းတုိက္ခုိ္က္မႈမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ပဋိပကၡမ်ား၏ အၾကမ္းဖက္မႈဒဏ္မ်ားကုိမူ ေလ်ာ့ပါးသက္သာစြာ ခံစားၾကရသည္။
ဟာဂ်ာအစုိးရ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ေနရာမ်ားရွိ MSF မွ ဖြင့္လွစ္ထားသည့္ ကာလဝမ္းေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္ကုဌာနမ်ားတြင္ အဖဲြ႔မ်ားသည္ ေရာဂါကူးစက္မႈ မခံရေစရန္ အကာအကြယ္ေပးသည့္ ပစၥည္းမ်ားျဖစ္သည့္၊ ၾကမ္းတုိက္တံမ်ား၊ တံျမက္စည္းမ်ား၊ ဆပ္ျပာႏွင့္ ေရသန္႔စင္ေစရန္ ကလုိရင္းေဆးျပားမ်ားအား ျဖန္႔ေဝေပးေနသည္။
“လူနာေတြကုိ ကုသေပးေနသလုိပဲ သူတုိ႔အိမ္ေတြမွာ လုိအပ္ေနတဲ့ ေရာဂါမျပန္႔ပြားေစဖုိ႔နဲ႔ ေရတြင္းေရကန္ေတြကုိ ကလုိရင္းေဆးေတြ ခတ္ေပးတာေတြပါ လုပ္ေပးေနပါတယ္” ဟု MSF ေထာက္ပုိ႔ဆုိင္ရာညွိႏႈိင္းေရးမွဴး ခရစၥတီးနား အီမတ္ဇ္ က ေျပာသည္။ “သန္႔ရွင္းတဲ့ေရ ျဖန္႔ေဝေပးႏုိင္ေအာင္ ေရငုတ္ေတြစုိက္ေပးဖုိ႔ လိုပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လူေတြ စုေဝးသြားလာတဲ့ေနရာေတြျဖစ္တဲ့ ေစ်းေတြ၊ ဘတ္စ္ကားမွတ္တုိင္ေတြကုိ ပုံမွန္ မႈတ္ေဆးေတြ ျဖန္းေပးသင့္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္းပဲ အခုအခ်ိန္မွာ ဒီလုိလုပ္ေဆာင္မႈေတြဟာ စနစ္တက် လုပ္ေပးႏုိင္ေနတာ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။”
ကာလဝမ္းေရာဂါ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ မတ္လေႏွာင္းပုိင္းကတည္းက MSF သည္ အာဘက္စ္ေဒသတြင္း အေရးေပၚလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား အားလုံးကုိ ႏွစ္ဆျမွင့္တင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ အာဘက္စ္ေဒသရွိ MSF အဖဲြ႔မ်ားသည္ ကာလဝမ္းေရာဂါ သံသယရွိ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနသူ လူနာ ၁၂,၂၀၀ ေက်ာ္ကုိ ကုသေပးခဲ့သည္။ MSF ေဆးအဖဲြ႔မ်ား ကုသမႈေပးခဲ့သည့္ အဆုိပါကိန္းဂဏန္း၏ လူနာငါးပုံတစ္ပုံခန္႔သည္ ယီမင္အစုိးရ ခ်ဳပ္ထိန္း ထားသည့္ ေနရာကုိးခုမွျဖစ္ၿပီး၊ လူနာစုစုေပါင္း၏ ငါးရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔သည္ ယီမင္ႏုိင္ငံ ေနရာအႏွံ႔အျပားမွ ေရာက္လာၾကသည္ဟု ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖဲြ႔ (WHO) မွ ဆုိသည္။ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း တုိးမ်ားလာၿပီး ႏွစ္လအၾကာ ဇူလုိင္လအေစာပုိင္း သီတင္းပတ္တြင္ ကာလဝမ္းေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ပထမဆုံးအႀကိမ္ က်ဆင္းလာခဲ့ေသာ္လည္း ရာႏွင့္ခ်ီသည့္ ေရာဂါကူးစက္ခံရသည့္ လူနာမ်ားသည္ ကုသဌာနမ်ားသုိ႔ ေရာက္လာေနဆဲ ျဖစ္သည္။
ကာလဝမ္းေရာဂါမျဖစ္ပြားမီက MSF အဖဲြ႔မ်ားသည္ အာဘက္စ္ေဒသ ေက်းလက္ေဒသႏၱရေဆးရုံတြင္ ပုိမုိတုိးမ်ားလာသည့္ အေရးေပၚလူနာမ်ား၊ ကေလးလူနာမ်ားႏွင့္ ခဲြစိတ္ကုသလူနာမ်ားအား ၾကည့္ရွဴကုသေပးခဲ့ သည္။ ထုိ႔အျပင္ ဝက္သက္ေရာဂါ၊ ၾကက္ညွာေခ်ာင္းဆုိးေရာဂါမ်ားမွာ ကပ္ေရာဂါအသြင္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္အျပင္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းလည္း မ်ားျပားေနသည္။ အဆုိပါေရာဂါမ်ား အားလုံးသည္ ကုသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ေနရ မည့္ ေရာဂါမ်ားျဖစ္သည္။ အဆုိပါ ျဖစ္စဥ္မ်ားအားလုံးသည္ ယီမင္ႏုိင္ငံ၏ က်န္းမာေရးစနစ္တစ္ခုလုံးသည္ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ အေဆာက္အအုံမ်ားႏွင့္ ဝန္ထမ္းမ်ား မလုံေလာက္ မမွ်တျဖစ္ေနၿပီး၊ အားလုံးၿပဳိလဲ ပ်က္စီးေနသည္ ဆုိသည္ကုိ ရွင္းလင္းစြာ ျပဆုိေနျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။
MSF သည္ အာဘက္စ္ေက်းလက္ေဒသႏၱရေဆးရုံအား ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လကတည္းက စတင္ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ အဆုိပါေဆးရုံမွ ေလေၾကာင္းမွတုိက္ခုိက္ျခင္း ခံခဲ့ရၿပီး၊ MSF ဝန္ထမ္းတစ္ဦး အပါအဝင္ လူ ၁၉ ဦး ေသဆုံးခဲ့ၿပီး ၂၄ ဦး ဒဏ္ရာရရွိခဲ့သည္။ ၿပီးေနာက္ အခ်ိန္တုိအတြင္းတြင္ ပင္ MSF သည္ ယီမင္ႏုိင္ငံေျမာက္ပုိင္းတြင္ အနည္းငယ္မွ်ေသာရွိေသာ ေဆးရုံေဆးခန္းမ်ားမွ ယင္းတုိ႔၏ အဖဲြ႔မ်ားအား ျပန္လည္ေခၚယူခဲ့သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလတြင္ MSF သည္ အာဘက္စ္ေဆးရုံတြင္ ယင္းတို႔၏ လုပ္ငန္းမ်ားအား ျပန္လည္လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ MSF အဖဲြ႔သည္ ယီမင္ႏုိင္ငံသားဝန္ထမ္း ၂၀၀ ဦးႏွင့္ ႏုိင္ငံျခားသား ၁၂ ဦးတုိ႔ျဖင့္ လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ေနသည္။ MSF သည္ ေဆးရုံ၏ အေရးေပၚကုသေရး အခန္း၊ ကေလးဌာန၊ သားဖြားမီးယပ္ဌာနႏွင့္ အာဟာရတုိက္ေကၽြးမႈဌာနတုိ႔အား ကြပ္ကဲေနၿပီး နယ္လွည့္ေဆးခန္း မ်ားျဖင့္ ေဆးကုသျခင္းႏွင့္ စိတ္ေရာဂါဆုိင္ရာ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအား လုပ္ေဆာင္ေပးေနသည္။